PYTANIE (Własna firma i praca na wychowawczym)
Prowadzę własną działalność obecnie jestem na macierzyńskim. Po jego skończeniu chciałam skorzystać z osobistej opieki nad dzieckiem (wychowawczy dla samozatrudnionych). Teraz moje pytanie, czy mogę wtedy pracować, z tego co wiem to nie, ale nie mogę tego pojąć, że nie dość, że nie będę dostawać nic od Państwa, to jeszcze nie mogę nawet dorobić sobie np. po południu lub w weekend. I jeszcze kwestia co ze żłobkiem? Żeby dziecko przyjęli mi chociaż na kilka godzin, wymagają zaświadczenia o zatrudnieniu, a przecież na wychowawczym nie można pracować.
Pozdrawiam Andżelika
ODPOWIEDŹ:
Urlop wychowawczy dla przedsiębiorcy
Od 1 września 2013 roku możliwość skorzystania z instytucji zbliżonej do urlopu wychowawczego przysługuje nie tylko pracownikom, lecz również innym osobom, w tym osobom prowadzącym działalność gospodarczą. Ustawodawca wyszedł bowiem z założenia, iż rezygnacja z prowadzenia działalności gospodarczej w okresie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem nie powinna pozbawiać przedsiębiorcy prawa do korzystania ze świadczeń bezpłatnej służby zdrowia oraz negatywnie wpływać na wysokość jego przyszłej emerytury.
Instytucja, o której mowa, zwana prawidłowo „osobistym sprawowaniem opieki nad dzieckiem”, nie jest urlopem wychowawczym w ścisłym tego słowa znaczeniu, gdyż ten może przysługiwać jedynie pracownikom. Przedsiębiorca nie jest wszakże w tym okresie chroniony przed zwolnieniem z pracy, nie posiada również statusu pracownika. Zasadniczy cel tej instytucji jest jednak zbliżony do celu urlopu wychowawczego, dlatego też nie ma przeszkód ku temu, aby w dalszej części niniejszego opracowania posługiwać się tym zwrotem.
Opłacanie składek z budżetu państwa
Wprowadzony przez ustawodawcę urlop wychowawczy dla osób prowadzących działalność gospodarczą polega na tym, iż w okresie, w którym przedsiębiorca rezygnuje z prowadzenia działalności gospodarczej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne są finansowane w całości z budżetu państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to wprawdzie jedyne uprawnienie składające się na ten urlop, jednak należy pamiętać, że we wcześniejszym stanie prawnym rezygnacja z prowadzenia działalności gospodarczej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem powodowała, iż przedsiębiorca tracił tytuł do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Nie mógł więc korzystać ze świadczeń bezpłatnej służby zdrowia, a okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem powodował zmniejszenie wysokości jego przyszłej emerytury z powodu nieopłacania składek na ubezpieczenie emerytalne.
Rodzaj składek, które są opłacane za przedsiębiorcę z budżetu państwa w okresie urlopu wychowawczego jest uzależniony od tego, jak długo dany przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą. Ustawodawca zróżnicował bowiem sytuację przedsiębiorców, w ten sposób, iż:
1) osoby prowadzące działalność gospodarczą przez co najmniej 6 miesięcy, które zaprzestaną prowadzenia tej działalności bądź dokonają jej zawieszenia w trybie art. 14a ust. 1d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, mogą liczyć na opłacanie z budżetu państwa składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne (podstawą wymiaru składek jest 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia),
2) osoby niespełniające wskazanych powyżej wymogów, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami sprawującymi osobistą opiekę nad dzieckiem, w tym osoby prowadzące działalność gospodarczą przez okres krótszy niż
6 miesięcy, mogą liczyć na opłacanie z budżetu państwa jedynie składki na ubezpieczenie emerytalne (podstawą wymiaru składek jest 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę).
Okres opłacania składek
Okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, przez który przedsiębiorca może liczyć na opłacanie składek z budżetu państwa, wynosi 3 lata, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 5. roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
Prawo do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami finansowanymi z budżetu państwa może być wykorzystane jednorazowo (w całości) lub w nie więcej niż 4 częściach.
Możliwość podjęcia dodatkowej pracy
Wskazać w tym miejscu trzeba, iż finansowanie składek z budżetu państwa, czyli de facto przebywanie przez przedsiębiorcę na urlopie wychowawczym, jest możliwe jedynie w okresie, gdy nie posiada on żadnego innego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, takich jak: stosunek pracy, umowa zlecenia, działalność gospodarcza itp. Oznacza to, iż podjęcie przez przedsiębiorcę jakiejkolwiek działalności w jednej ze wskazanych powyżej form spowoduje zakończenie finansowania składek z budżetu państwa, a zatem w istocie zakończenie okresu urlopu wychowawczego.
Przykład 1:
Łucja dwa miesiące temu zawiesiła prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą, żeby móc zajmować się swoją 2-letnią córką i obecnie przebywa na urlopie wychowawczym, a zatem jej składki ubezpieczeniowe są pokrywane z budżetu państwa. Obecnie dostała propozycję podjęcia dodatkowej pracy. Praca ta ma być przez Łucję świadczona w ramach stosunku pracy, dlatego też od dnia zawarcia umowy o pracę Łucja straci prawo do składek opłacanych z budżetu państwa, tj. urlopu wychowawczego, na którym pozostawała w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.
Co jednak istotne, możliwe jest podjęcie przez przedsiębiorcę będącego na urlopie wychowawczym dodatkowej działalności w ramach umowy o dzieło, gdyż umowa ta nie stanowi odrębnego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Należy jednak pamiętać, iż:
- przedmiot umowy o dzieło nie może pokrywać się z przedmiotem zawieszonej działalności gospodarczej, gdyż w takim wypadku konieczne będzie jej wznowienie i rozliczenie uzyskanego przychodu w ramach tej działalności, a ponadto
- podjęcie dodatkowej działalności w formie umowy o dzieło nie może wyłączać możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, co jest wymogiem opłacania składek z budżetu państwa.
Obowiązujące przepisy nie definiują wprawdzie, co dokładnie oznacza osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem, ale nie budzi większych wątpliwości, iż świadczenie pracy w wymiarze np. 8 godzin dziennie może zostać uznane za uniemożliwiające sprawowanie tej opieki.
Przykład 2:
Sylwia rok temu zawiesiła prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą, gdyż postanowiła spędzić pierwsze lata życia córki razem z nią w domu. Obecnie przebywa na „urlopie wychowawczym”, a jej składki ubezpieczeniowe są pokrywane z budżetu państwa. Niedawno dostała propozycję podjęcia dodatkowej pracy, która nie będzie kolidowała z opieką nad dzieckiem, gdyż mogłaby ją wykonywać w domu, jedynie późnym wieczorem, 2-3 razy w tygodniu. Praca ta ma być świadczona w ramach umowy o dzieło, dlatego też pomimo zawarcia tej umowy Sylwia nie straci prawa do składek opłacanych z budżetu państwa, tj. urlopu wychowawczego, na którym pozostaje w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.
Możliwość zapisania dziecka do żłobka / przedszkola
Warto również wiedzieć, iż zapisanie dziecka do żłobka bądź przedszkola, w którym dziecko będzie przebywać jedynie przez 1-2 dni w tygodniu, po 2-3 godziny dziennie, nie powinno stanowić podstawy do uznania, iż osoba przebywająca na urlopie wychowawczym zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jednak każda sytuacja musi być rozpatrywana w sposób indywidualny. Przesłanka ta bywa bowiem przez część organów interpretowana dość ściśle, stąd zalecana jest szczególna ostrożność w tym zakresie i uprzednie zasięgnięcie informacji właściwej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Powyższe okoliczności mają istotne znaczenie, gdyż konsekwencją uznania, że osoba przebywająca na urlopie wychowawczym zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, czy to w związku z podjętą przez siebie pracą, czy też w związku z zapisaniem dziecka do żłobka bądź przedszkola, jest zaprzestanie finansowania składek z budżetu państwa, a zatem w istocie zakończenie urlopu wychowawczego.
Podsumowując należy wskazać, iż wprowadzone przez ustawodawcę rozwiązanie reguluje sytuację przedsiębiorcy w sposób zbliżony do sytuacji pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym, co należy uznać za krok w zdecydowanie dobrym kierunku.
Podstawa prawna:
art. 14a ust. 1d ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej
art. 4 pkt 17 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 6a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 6b ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 7 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 13 pkt 13a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 18 ust. 5b ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 18b ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 36 ust. 1, 2b, 15 i 16 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 8 pkt 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych
art. 66 ust. 1 pkt 32a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
art. 73 pkt 15a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
Powyższy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny i został przygotowany w oparciu o stan faktyczny opisany w opublikowanym pytaniu. Zamieszczonych w nim treści nie należy traktować jako porady prawnej w konkretnej sprawie ani źródła prawa. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub indywidualnej porady prawnej z gwarancją odpowiedzialności, należy skontaktować się z prawnikiem.
Zdjęcie Kaboompics.
