Alicja i Jerzy zaledwie kilka dni temu połączyli się „świętym węzłem małżeńskim”, ale już nie mogą dogadać się w kwestii pieniędzy. Każde z nich ma swoją wizję na zainwestowanie środków pochodzących z prezentów ślubnych – państwo młodzi nie spodziewali się aż takiej hojności ze strony swoich gości! Dlatego też Alicji marzy się egzotyczna podróż poślubna, pomimo że już dawno ustalili, że jadą w Bieszczady… Jerzy twardo stąpa po ziemi i za żadne skarby nie chce zmienić ich wcześniejszych planów. Twierdzi, że „nadwyżkę” mogą przeznaczyć na upragniony remont kuchni i nową sofę do salonu. W końcu Alicja dostała całkiem niedawno mieszkanie od swoich rodziców, które przecież po ślubie należy do nich obojga. Czy Jerzy ma rację?
Czym jest ustawowy ustrój majątkowy?
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego już z chwilą zawarcia małżeństwa nawiązuje się między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (tzw. wspólność ustawowa). Sformułowanie „z mocy ustawy” oznacza, że ustrój ustawowej wspólności majątkowej powstaje zawsze w momencie zawarcia małżeństwa, chyba że małżonkowie nawiążą stosowną umowę regulującą ich stosunki majątkowe. Małżonkowie mogą bowiem przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa zwana również intercyzą). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.
Majątek wspólny małżonków obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, jeżeli dany przedmiot nie wchodzi do majątku osobistego małżonka. Oznacza to, że pomiędzy małżonkami istnieją trzy majątki: osobisty żony, osobisty męża oraz majątek wspólny małżonków.
Co wchodzi do majątku wspólnego, a co do majątku osobistego każdego z małżonków?
Majątek wspólny
Do majątku wspólnego w ramach wspólności ustawowej należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków (czyli przykładowo pobrana od pracodawcy comiesięczna pensja, co do zasady otrzymane już wynagrodzenie pochodzące z umów zlecenie i umów o dzieło);
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np. czynsz z wynajmowanego mieszkania niezależnie od faktu, czy lokal ten stanowi własność obojga czy jednego z małżonków co miesiąc zasila majątek wspólny małżonków);
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek emerytalnych zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;
5) przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków nabyte w trakcie trwania wspólności, także w wypadku, gdy zostały otrzymane przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Majątek osobisty
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymienia w znacznie szerszym katalogu elementy wchodzące do majątków osobistych każdego z małżonków. Są to:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (czyli przed zawarciem małżeństwa),
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (a zatem jeżeli np. spadkodawca wskazuje w testamencie, że udział spadkowy przypadnie obojgu małżonkom, oznacza to, że oboje małżonkowie są spadkobiercami),
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (np. majątek wspólników spółki cywilnej),
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. o odzież, obuwie, ale również przedmioty majątkowe, które służą wyłącznie jednemu z małżonków, np. konsola do gier, w tym także o przedmioty zwykłego urządzenia domowego, o ile spełniają przesłankę wyłącznej użyteczności dla jednego z małżonków),
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. prawa alimentacyjne),
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
W przypadku, jeżeli prawa majątkowe nie zawierają się w żadnej z wyżej wskazanych kategorii kierujących je do majątku osobistego danego małżonka, należą one do majątku wspólnego. Oznacza to, iż w przypadku sporu małżonek dążący do objęcia danego prawa majątkowego swoim majątkiem osobistym będzie zmuszony udowodnić, iż dane prawo nie należy do majątku wspólnego.
Reasumując, prezenty uzyskane przez Alicję i Jerzego weszły do ich majątku wspólnego, ale mieszkanie otrzymane przez Alicję od jej rodziców jest już elementem jej majątku osobistego. W przypadku zakupu mebli czy innych przedmiotów użytku domowego po ślubie, wejdą one do majątku wspólnego małżonków niezależnie od tego, czy środki przeznaczone na zakup sofy, telewizora czy ekspresu do kawy pochodzić będą z ich majątku wspólnego, czy też z majątku osobistego Alicji bądź Jerzego.
Jak małżonkowie powinni korzystać z przedmiotów wchodzących w zakres majątku wspólnego, w przypadku Alicji i Jerzego np. z prezentów ślubnych? O tym w kolejnym artykule. Zapraszamy do lektury już wkrótce.
Bibliografia:
1) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz pod red. Henryka Doleckiego (Warszawa 2010)
2) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżeństwo. Komentarz do art. 1-61(6) Grzegorz Jędrejek (Warszawa 2013)
Powyższy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny. Zamieszczonych w nim treści nie należy traktować jako porady prawnej w konkretnej sprawie ani źródła prawa. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub indywidualnej porady prawnej z gwarancją odpowiedzialności, należy skontaktować się z prawnikiem.
